Historia Kolei Transsyberyjskiej
Powstawała dokładnie przez ćwierć wieku, a przy jej budowie pracowało niemal bez przerwy ponad 90 tysięcy osób. Trasa prowadząca z Moskwy do Władywostoku przechodzi przez 8 stref czasowych, mija 2 kontynenty, blisko 90 miast, przecina 16 dużych rzek i setki mniejszych. Kolej transsyberyjska, największe przedsięwzięcie budowlane rosyjskiego imperium, po ponad 100 latach od uruchomienia wciąż pozostaje najdłuższą linią kolejową na ziemi.
Najwyższy czas – czyli początek budowy
Pomysł budowy magistrali, która przecinając Syberię połączyłaby europejską i azjatycką część rosyjskiego imperium pojawiła się już w połowie XIX. Przez kolejne lata rosyjscy inżynierowie opracowywali kolejne plany budowy, ale niewielkie zainteresowanie nimi carskich urzędników spowodowało, że sprawa budowy na całe dziesięciolecia utknęła w miejscu. Pomysł odżył jednak na początku 1886 r. za sprawą cara Aleksandra III.
„[…] ze smutkiem i wstydem muszę przyznać, że rząd do dziś nie zrobił prawie nic, by zaspokoić potrzeby tej bogatej, lecz zaniedbanej krainy. A już czas, najwyższy czas” – napisał car Aleksander III w notatce pod sprawozdaniem wicegenerała-gubernatora irkuckiego, hrabiego Aleksieja Pawłowicza Ignatiewa.
Po tych słowach kwestia powstania Wielkiej Drogi Syberyjskiej – jak nazywana była pierwotnie – została już przesądzona. Budowę w 1891 r. we Władywostoku z wielką pompą zainaugurował następca tronu Mikołaj.
„Nauroczystość zebrało się przeszło 300 osób,miejscowość otaczającą pawilon i plant kolei zapełniał lud, przybyły z miasta i okolicznych osad. Kiedy protodjakon wygłosił wielolecie Panującemu Domowi, na miejscu uroczystości wzbiła się w górę rakieta sygnałowa i rozległa się salwa ze wszystkich stojących w porcie statków i bateryj. Po ukończeniu nabożeństwa, Jego Cesarska Wysokość Cesarzewicz Następca Tronu raczył osobiście nasypać ziemi w przygotowane taczki i powiózł na plant budowanej kolei ussuryjskiej” – relacjonował „Kurier Warszawski”
Budowa kolejnych odcinków szlaku transsyberyjskiego
Budowę kolei transsyberyjskiej rozpoczęto w dwóch miastach – w Czelabińsku na zachodzie oraz we Władywostoku na wschodzie. Przybudowie początkowo pracowało ok. 10 tys. osób, ale z czasem liczba została zwiększona do ponad 90 tys. osób. Do powstania kolei transsyberysjskiej w dużym stopniu przyczynili się również Polacy. Pismo „Kraj” w 1908 r. szacowało, że 18-20 procent robotników pracujących wówczas przy budowie kolei stanowili właśnie Polacy.
Pierwszym ukończonym odcinkiem kolei transssyberyjskiej została w 1896 r. licząca 1422 km linia zachodniosyberyjska od Czelabińska do Nowosybirska, a następnie w 1897 roku licząca 772 kilometry linia usuryjska między Władywostokiem a Chabarowskiem. Budowa całej Wielkiej Drogi Syberyjskiej została zakończona 5października1916 r., kiedy duchowni uroczyście poświęcili most na Amurze,najdłuższą tego typu budowlę na całym kontynencie.
Historia budowy kolejnych odcinków:
- – Odcinek zachodniosyberyjski – od Czelabińska do Nowosybirska(1892-1896)
Podczas budowy tego odcinka tory często niszczone były przez wiosenne powodzie z rzek Irtysz i Ob. - – Odcinek środkowosyberyjski – od Nowosybirska do Irkucka(1892-1899)
Budowa tego odcinka wymagała wykarczowania ogromnych obszarów tajgi oraz wybudowania aż 800 mostów. Stalowa konstrukcja mostu na rzece Jenisej o długości 950 m została w roku 1900 odznaczona złotym medalem na światowej wystawie w Paryżu. - – Odcinek krugobajkalski – omijający Jezioro Bajkał(1902-1904)
Odcinek krugobajkalski ma jedynie 260 km długości, ale jest uważany za krajobrazowo najpiękniejszy odcinek Kolei Transsyberyjskiej. Był to jednocześnie odcinek najbardziej trudny i pracochłonny ze wszystkich odcinków Kolei Transsyberyjskiej. - – Odcinek zabajkalski (1895-1901) – budowa była zaplanowana do Sreteńska, gdzie pasażerowie mieli przesiadać się na promy rzeczne płynące rzeką Amur do Chabarowska. Dopiero po zakończeniu odcinka amurskiego powstało połączenie z resztą torów kolei transsyberyjskiej. Tereny budowy były mało zamieszkałe. Z tego względu do budowy wykorzystywano więźniów oraz zatrudniano wielu specjalistów i pracowników z Chin. Prace utrudniały powodzie, liczne wzniesienia i osuwiska.
- – Odcinek ussuri – między Władywostokiem a Chabarowskiem(1891-1897)
Budowa tego odcinka rozpoczęła się 1891. Prace budowlane trwały 3 lata, ale pociągi na tym odcinku kursowały dopiero od roku 1897.
– Odcinek amurski (1907-1916) – celem budowy tego odcinka było połączenie kolei transbajkalskiej z Chabarowskiem. Tereny wzdłuż Amuru były wyjątkowo rzadko zamieszkałe, w związku z czym budowano tutaj tylko i wyłącz niemałe i proste dworce kolejowe. Most na rzece Amur był kolejnym wyzwaniem dla konstruktorów. Długość odcinka nad wodą wynosić miała 2590 m. Do jego budowy wykorzystano ponad 8 tysięcy wielkich bloków skalnych. Budowa Wielkiej Drogi Syberyjskiej została oficjalnie zakończona 5 października 1916 r., kiedy duchowni uroczyście poświęcili most na Amurze, najdłuższy most na całym kontynencie.
Problemy przy budowie
Budowa kolei transsyberyjskiej była najśmielszym przedsięwzięciem technicznym przełomu XIX i XX wieku. Nic więc dziwnego, że przy jej projekcie popełniono wiele błędów, a jednocześnie pojawiło się wiele nieprzewidzianych okoliczności. Przykładem tego jest Bajkał. Autorzy projektu zdecydowali, że zamiast położenia szyn wokół jeziora, wagony przeprawiane będą promami. Nikt nie wziął jednak pod uwagę chociażby sztormów, które często pojawiają się na jeziorze czy skuwających je na długo lodów, często całkowicie uniemożliwiających żeglugę.
Zdarzało się więc, że stłoczone u wybrzeży Bajkału pociągi musiały czekać na poprawę warunków atmosferycznych. Wybranie takiego rozwiązano wiązało się z koniecznością dodatkowych bardzo kosztownych inwestycji, m.in. budowy portów,dodatkowych promów.
Ostatecznie więc z przeprawy wodnej dość szybko zrezygnowano i rozpoczęto budowę odcinka okołobajkalskiego, który okazał się najtrudniejszym w budowie. 485 mostów, wiaduktów i przepustów, 39 tunelów i 14 murów oporowych.
Ciekawostki historyczne
Most na Jeniseju w Krasnojarsku razem z wieżą Eiffla został wyróżniony Grand Prix i złotym medalem „za architektoniczną doskonałość i wspaniałe wykonanie techniczne” na paryskiej Wystawie Światowej w 1900 r.
Średnia prędkość na tracie kolei transsyberyjskiej początkowo wynosiła 20 km/h. Podróż z Rosji Europejskiej do Władywostoku trwała więc blisko 3 tygodnie. 220 tys. złotych rubli, a więc równowartość 170 kg czystego złota, i był najwyższy na całej magistrali).
Zatrudnieni przy pracach budowlanych ludzie mieszkali wzdłuż budowanych torów kolejowych w specjalnie wybudowanych barakach. W ten sposób powstawały niewielkie osiedla. Z czasem przekształcały się w większe miasta i miasteczka.
Przy pracy nad budową kolei transsyberyjskiej zatrudniani byli więźniowie. Dzięki budowie kolei transsyberyjskiej więzienia w Rosji się pozwalniały. Więźniowie byli motywowani do pracy skracaniem kary.
Od samego początku na wybudowanych trasach kolei transsyberyjskiej można było spotkać licznych turystów zagranicznych. Dlatego od początku pocztówki były dostępne nie tylko z napisami cyrylicą, ale także w językach obcych, przede wszystkim w języku francuskim.
Kolej transsyberyjska do dziś jest najdłuższą linią kolejową na Ziemi, dłuższą niż tory prowadzące z Nowego Jorku do San Francisco oraz z Montrealu do Vancouver.
Przez Bajkał wagony przeprawiane były m.in. przez statek promowy „Bajkał”, który miał długość 88 m, szerokość 18 m i wysokość 8,7 m. Mógł on przewieźć 200 pasażerów, 25 wagonów kolejowych i 750 ton ładunku.
